Komt je kleinkind logeren? Leuk! Overdag samen koekjes bakken, verhaaltjes vertellen en lekker lang in de tuin spelen. Maar als de avond valt, kan de sfeer omslaan. ‘Ik wil nog niet slapen!’, ‘Waar is mijn knuffel?’, of – de klassieker – ‘Ik mis mama en papa...’ Klinkt dat bekend? Hoe zorg je ervoor dat bedtijd wél vlot verloopt? Slaapcoach Karen Claes geeft tips om een logeerpartijtje ontspannen en gezellig te houden – voor zowel grootouder als kleinkind.
De expert
Karen Claes is orthopedagoog en gecertificeerd slaapcoach. Sinds 2018 helpt ze in haar praktijk vooral ouders van kinderen van 0 tot 6 jaar met slaapproblemen.
Veilig voelen
Hoe kijk jij naar het slaaptraject van kinderen?
Karen: ‘Slaap wordt beïnvloed door zoveel factoren: de ontwikkelingsfase van het kind, het temperament, medische aspecten... Vaak hoor ik dat een baby van zes maanden geen nachtvoeding meer zou nodig hebben, of dat een kind al na de eerste maanden zelfstandig in slaap moet kunnen vallen. Maar dat is niet realistisch. Elk kind is anders en heeft een eigen slaapritme.
Wat wél universeel is: een kind heeft de kalmte van een volwassene nodig om tot rust te komen. Het kan pas stappen zetten richting een beter slaappatroon als het zich veilig voelt. En dat lukt niet als je een kind laat huilen of als je afstandelijk aan de deur blijft zitten. Nabijheid en veiligheid zijn zeer belangrijk voor een kind – zowel thuis als bij de grootouders.’
Van pyjama tot verhaaltje
Moeten grootouders en ouders dezelfde aanpak hanteren?
‘Nee, dat hoeft niet. Misschien slaapt je kleinkind bij jou overdag in de buggy terwijl je wandelt, of neem je het na een nare droom even bij jou in bed, terwijl de ouders dat thuis niet doen. Dat is prima. Kinderen begrijpen al snel dat de regels bij oma en opa soms anders zijn.
Wat wél heel belangrijk is, is regelmaat in de slaapmomenten. Een dutje overslaan omdat je kleinkind mooi aan het spelen is of te veel afwijken van het bedtijdschema, is niet ideaal. Zo bouwt het kind een slaaptekort op, wat kan leiden tot lastig gedrag of een moeilijkere nacht.’
Hoe belangrijk is een slaapritueel?
‘Voor de allerkleinsten, tot ongeveer anderhalf jaar, is herkenbaarheid bijzonder belangrijk. Daarom is het goed om zoveel mogelijk dezelfde routine aan te houden. Een vast slaapritueel helpt hen te begrijpen dat het tijd is om te gaan slapen en tot rust te komen. Als een kind thuis altijd een boekje leest of een liedje hoort voor het slapengaan, kan het helpen om dat bij jou ook te doen.
Maar dat betekent niet dat alles exact hetzelfde moet zijn. Als opa geen “boekjesopa” is, kan hij gerust elke keer zelf een verhaaltje vertellen of hetzelfde liedje zingen. Die voorspelbaarheid geeft kinderen een veilig gevoel en helpt hen beter in slaap te vallen.’
Wat als... je kleinkind blijft treuzelen of steeds uit bed komt?
‘Duidelijkheid is de sleutel. Als je de ene avond streng bent en de volgende avond toelaat dat je kleinkind nog even speelt, wordt het verwarrend. Consequent zijn betekent niet dat je streng moet zijn, maar dat je vaste afspraken maakt. Bijvoorbeeld: “Je mag nog vijf minuutjes tv kijken, maar daarna is het écht bedtijd.”
Kinderen testen grenzen, maar hebben die ook nodig. Een voorspelbare aanpak helpt hen te begrijpen wat kan en wat niet, en zorgt uiteindelijk voor een rustigere avond voor iedereen.’
Boze dromen
Wat als... je kleinkind een nachtmerrie heeft en overstuur wakker wordt?
‘Vanaf ongeveer twee jaar kunnen kinderen echt bang zijn in het donker, vaak door hun groeiende fantasie. Een zacht rood of oranje nachtlampje kan helpen, want fel wit of blauw licht verstoort de slaap. Laat het lampje de hele nacht branden, zodat je kleinkind meteen ziet waar het is als die ’s nachts wakker wordt.
Troost en geruststelling zijn essentieel als je kleinkind bang is. Jonge kinderen kunnen zichzelf nog niet kalmeren en hebben daarbij hulp nodig. Hoe je dat doet, kan verschillen. Sommige grootouders nemen hun kleinkind even bij zich in bed, anderen blijven erbij tot het weer rustig inslaapt. Kies vooral de aanpak die voor jou het beste werkt.’
Wat als... je kleinkind ’s nachts wakker wordt en niet meer kan slapen?
‘Nabijheid kan helpen. Ga er even bij zitten tot het weer kalm is. Zeg iets geruststellends zoals: “Het is nog nacht, probeer maar verder te slapen.” Maak de nacht vooral niet té actief. Zet geen tv aan en begin niet met spelletjes, zodat het verschil tussen dag en nacht duidelijk blijft. Mijn advies is altijd: houd de nacht zo saai mogelijk. Dan is er voor het kind geen reden om wakker te blijven. (lacht)
Let altijd op met natuurlijke hulpmiddelen, zoals etherische oliën. Een verdamper naast het bed kan de luchtwegen irriteren. Oliën rechtstreeks op de voetjes van een baby smeren, kan zelfs gevaarlijk zijn.’
Donkere kamer
Kan de inrichting van de kamer het slaapcomfort verbeteren?
‘Zeker. Een rustige, prikkelarme ruimte helpt bij een goede nachtrust. Vermijd een kamer vol dozen of speelgoed, en zorg voor een kalme sfeer. Als je kleinkind thuis gewend is aan een verduisterde kamer, kan je met verduisteringsgordijnen folie of zelfs een stuk karton een donkere slaapomgeving creëren. Dit bevordert de aanmaak van slaaphormonen en helpt je kleinkind beter slapen.’
Wat als... meerdere kleinkinderen samen komen logeren?
‘Respecteer dan de slaapmomenten van elk kind. Als je een kleuter en een baby samen op een kamer legt, zorg dan vooral dat het veilig blijft. Let erop dat de kleuter geen spulletjes in het babybedje kan gooien of erin kan kruipen. Voorkom dergelijke gevaarlijke situaties.’
Tranen en heimwee
Wat als... heimwee toeslaat?
‘Zorg er vooral voor dat het afscheid duidelijk is. Laat de ouders zeggen dat ze vertrekken en eventueel ook aangeven wanneer ze terugkomen. Stiekem wegglippen is geen goed idee, want dat kan onzekerheid creëren. Herkenbare spulletjes van thuis, zoals een knuffel of slaapzak, kunnen troost bieden als er heimwee opkomt.’
Herkenbaarheid en voorspelbaarheid zorgen voor rust?
‘Absoluut. Weet je, als grootouder is het fijn om te weten hoe bepaalde zaken er thuis aan toegaan. Vraag ook waarom bepaalde routines belangrijk zijn. Zo’n open communicatie helpt om misverstanden te voorkomen.
Een korte handleiding op papier kan handig zijn, zeker als je kleinkind niet vaak komt logeren. Zo weet je wanneer de slaapmomenten zijn, hoe het slaapritueel eruitziet en wanneer er thuis nog een melkje wordt gegeven. Die kennis vormt de ideale start voor een geslaagde slaapdate met je kleinkind. En uiteraard mag je er als oma of opa je eigen touch aan toevoegen.’ (lacht)
Meer weten?
Slaapcoaches Karen Claes en Julie Vanderlinden geven voor de Gezinsbond interactieve lezingen ‘Slaap kindje slaap’ voor (groot-)ouders van baby’s die moeilijk slapen.
- Op donderdag 8 mei om 20u in Lovendegem
- Op dinsdag 3 juni om 19u30 in Nijlen
Ontdek alle info over lokale activiteiten op gezinsbond.be/injebuurt.
