De zomervakantie staat voor de deur. Heerlijk: tijd om te genieten van je kleinkind(eren), van logeerpartijtjes en uitstapjes tot gewoon gezellig thuis zijn. Maar... hoe ga je om met die schermpjes? Voor je het weet zit je kleinkind vastgeplakt aan een tablet of gsm. Hoe kan je dat beperken? Wij geven tips en uitleg.
Misschien denk je: het is vakantie, ze mogen wel even ontspannen. Dat klopt, maar schermtijd hoeft niet eindeloos te zijn. En ook bij tieners mag je als grootouder grenzen stellen. 'Kinderen hebben begeleiding nodig bij hun mediagebruik, ongeacht hun leeftijd,' zegt schermtijdcoach Marloes Jonker.
Zij merkt dat het thema best vaak voor wrevel zorgt bij jonge ouders: 'Voor veel ouders is het een gevoelig punt, dat schermgebruik. Anno 2025 hanteren de meesten een bepaald mediabeleid in huis. Wat ze thuis met veel zorg opbouwen, willen ze ook bij oma en opa doortrekken.'
Daar komt bij dat je als grootouder – uiteraard – de kleinkinderen ook graag eens verwent. 'Dat is heel normaal', zegt Marloes. 'Maar als je regelmatig babysit, is het goed om af te stemmen hoe de ouders omgaan met schermtijd (maar ook bedtijd, of eetafspraken).'
Vandaag is de digitale wereld totaal anders, niet meer te vergelijken met de jaren '80 of '90.
~ Marloes Jonker , schermtijdcoach
Schermtijd: wat is eigenlijk het probleem?
Vroeger stond de tv vaak gewoon aan: Samson & Gert of De Smurfen waren een gezellige achtergrond terwijl de kinderen speelden. Maar vandaag is de digitale wereld totaal anders, niet meer te vergelijken met de jaren '80 of '90.
'Heel wat grootouders hebben een nostalgisch beeld van kinderprogramma's', legt Marloes uit. 'Ze denken aan het rustige ritme van een Samson-aflevering en beseffen niet altijd dat de huidige filmpjes voor kinderen vaak véél sneller en intenser zijn. Populaire kinderprogramma's zoals Coco Melon zijn helemaal niet te vergelijken met wat er vroeger op tv was.'
Sommige filmpjes voor kinderen zijn hyperactief, snel gemonteerd, schreeuwerig, verslavend en overladen met reclame. 'Vooral jonge kinderen reageren daar sterk op: de flitsende content is veel te intens voor hun jonge breinen, waardoor peuters erg druk, prikkelbaar en onrustig kunnen worden.' Zorg dus voor voldoende afwisseling, verschillende houdingen en combineer het met fysieke activiteiten.
Voor oudere kinderen en tieners werken die schermpjes vaak heel verslavend. Een gsm of tablet is al snel een verlengstuk van hun hand, maar ze hebben nog steeds begeleiding nodig. En als grootouder mag je gerust zeggen: nu even niet.
Mag je grenzen stellen?
Het voelt soms lastig om als grootouder in te grijpen. Misschien vind je het moeilijk om ‘nee’ te zeggen tegen dat schattige gezichtje met een tablet in de hand. Toch is het belangrijk om kaders te bieden. Besef ook: jij speelt een waardevolle rol. Als je kleinkind bij jou logeert of regelmatig over de vloer komt, is het logisch dat er regels zijn.
Marloes Jonker benadrukt dat je, net zoals je slaaptijden of eetgewoontes bespreekt, prima met de ouders kan bespreken wat de schermtijdregels zijn. 'Je mag ook zeker jouw noden delen', zegt Marloes. 'Als je ‘s avonds rustig wil kunnen koken, moeten de ouders daar ook begrip voor tonen. Zoek samen naar afspraken die voor iedereen werken.'
Zo kan je vaste momenten prikken waarop de tablet of tv aan mag (bijvoorbeeld net voor of net na het eten). Of kan je afhankelijk van wat je die dag met je kleinkind deed beslissen hoeveel schermtijd er nog kan. Leg ook uit aan je kleinkind waarom het nu wel of niet kan. Een gouden tip voor jonge kinderen: zet een timer of wekkertje, want een 'half uurtje' is nog te abstract.
Voor tieners: stel ook hier grenzen. Spreek bijvoorbeeld af dat gsm’s tijdens het eten aan de kant blijven, of dat er een maximum is op gametijd per dag.
Heb je veel digitale kennis nodig?
Misschien vind je het hele schermenverhaal gewoon overweldigend. 'Vraag dan aan de ouders om een tablet mee te geven waarop alles al is ingesteld, zoals veilige apps en beperkte toegang. Zo heb jij de controle, zonder stress', tipt Marloes Jonker. Sommige ouders zetten zelfs een timer op de tablet, zodat je kind vanzelf weet wanneer het schermmoment stopt.
Voor digitaal vaardige grootouders is dat doorgaans geen probleem: velen scrollen en swipen alsof ze nooit anders gedaan hebben. Bij grootouders die zelf ook verknocht zijn aan de smartphone loert dan weer een ander probleem. Als de kleinkinderen jou de hele dag door op een gsm zien tokkelen, zullen ze dat zelf natuurlijk ook willen. Wees dus consequent.
Welke filmpjes of games zijn oké?
Soms kan een filmpje een kind helpen om tot rust te komen of om een overgangsmoment makkelijker te maken. Vanaf een bepaalde leeftijd kunnen de juiste video’s ook een educatieve meerwaarde hebben. Maar het mag natuurlijk ook gewoon leuk zijn!
Enkele tips:
- Kies voor filmpjes met een verhaal, en een duidelijk begin en einde.
- Ga voor een kalm ritme en natuurlijke stemmen.
- Filmpjes met snelle beeldwissels of schreeuwerige figuren met mate
- Educatieve apps met een duidelijk doel, zoals puzzelen of woordenschat oefenen. Een tip: Pok Pok (Belgisch!) of de apps van LEGO. Beiden zijn betalend, maar tonen geen reclame.
Goede streamingplatformen:
- Ketnet heeft een breed scala aan kindvriendelijke programma's en spelletjes via het streamingplatform VRT Max, zoals Ketnet Junior voor de allerkleinsten. Ketnet Junior is ook een app op de tablet, heel fijn voor peuters en kleuters.
- Streamz is ook een veilige omgeving met heel wat Studio 100-reeksen, stel natuurlijk wel eerst een kinderprofiel in.
- Ook op YouTube Kids, Netflix en Disney+ (met kinderprofiel) is er verantwoorde content te vinden, maar die moet je wel zelf zoeken. Let er op dat de filmpjes elkaar niet eindeloos opvolgen, want beide platforms werken met autoplay.
Een leuk alternatief zijn de vele luisterverhaaltjes die je vindt op VRT Max of Spotify (Kaatje, Ridder Muis, Samson & Marie, De Voorleesclub). Voor iets oudere kinderen zijn de verhalen van het Geluidshuis heel tof. Of ga eens samen yoga doen met de leuke filmpjes van juf Roos op YouTube Kids. Plezier gegarandeerd!
Evenwicht zoeken
Natuurlijk mag het bij oma en opa af en toe wat losser. Een extra snoepje, wat langer opblijven, een gezellig filmpje: het hoort er allemaal bij. Maar schermtijd is iets anders dan een traktatie. Soms is het zoeken naar een balans tussen je eigen stijl en die van de ouders, maar met wederzijds respect en duidelijke afspraken kom je er altijd uit.
Meer info en tips over verantwoord schermgebruik vind je op veiligonline.be
Meer van schermtijdcoach Marloes Jonker op marloesjonker.nl.
