Als je je verdiepte in een van haar boeken, voordrachten, podcasts of cursussen, weet je het al: opvoedexpert Eva Bronsveld is empathisch, grappig, krachtig en inspirerend. Ze combineert jaren kennis en ervaring met mildheid en helpende handvatten. Die houvast kan ze zelf goed gebruiken, na het plotse verlies van haar man Maurice. Hoe ze door het rouwproces gaat, samen met een kleuter en drie pubers? Daarover vertelt ze heel open en eerlijk.
Wie is Eva Bronsveld?
- Nederlands spreker en schrijver met expertise in opvoeding
- moeder van drie pubers en een kleuter
- zette het gedachtegoed van temperamentvolle kinderen in de wereld
- verloor haar man in 2023 en deelt graag open over haar leven en ervaring
Ik beslis: ik leef door
Hoe gaat het met jou, zo’n dik jaar na het verlies van je man?
Het ging vrij snel goed met mij, naast al het verdriet. Ik voelde mij eigenlijk nooit wanhopig of ten einde raad. Het is natuurlijk niet makkelijk, alleen praktisch al. Onze kleuter was drieënhalf toen zijn papa stierf. We hadden het werk en de kinderen eerlijk verdeeld, en hadden toen al geen tijd over. Nu komt de zorg voor het gezin en het inkomen bij mij terecht.
Het balanceren met al die ballen is pittig. Ik kan er nu echt geen enkele meer laten vallen, want er is niemand die hem opraapt. Ik vind mezelf niet zielig en voel me geen slachtoffer. Al betekent het wel dat ik keuzes moet maken. Als ik kijk naar wat er allemaal niet is, kan ik onder een dekentje beginnen huilen. Als ik kijk naar wat er wel is - zoals vier gezonde kinderen, dankbaar werk en veel verbinding - heb ik elke dag wel iets om voor op te staan.
Wat helpt jou om zo in het leven te kunnen staan?
Ik besloot vanaf dag één om door te leven, niet te overleven. Alleen al dat besluit nemen is belangrijk. Ik ben verdrietig maar vind mezelf niet zielig. Dat verdriet laat ik ook volledig toe. Als ik door iets geraakt wordt, huil ik gewoon. Voelen, huilen én loslaten. Ik probeer echt naar het gevoel te gaan en er geen verhaal rond te breien.
Daarin ben ik best streng voor mezelf. Ik denk bewust niet ‘het gaat nooit meer over’ of ‘wat oneerlijk dat mijn kinderen nu moeten opgroeien zonder vader’. Dat ‘poepwentelen’, zoals ik het noem, helpt niet. Integendeel, je maakt het moeilijker voor jezelf. Ik probeer dingen te denken als ‘ik had mijn kinderen hun vader gegund, ik had hem zo graag nog hier gehad en hij is hier niet meer.’ Dat laatste is belangrijk om te accepteren. Ik kan echt verdriet hebben omdat hij er niet meer is, maar dat is anders dan huilen ‘omdat het niet eerlijk is’.
Ik ben verdrietig maar vind mezelf niet zielig.
~ Eva Bronsveld , opvoedexpert
Ruimte voor verdriet en vreugde
Heb je tips om echt bij je gevoel te komen?
Emoties komen en gaan. Vergelijk het met een drijvende bal, die tegen je aan komt botsen. Hoe harder je hem onder water probeert te houden, hoe steviger hij terug naar boven komt. En rouw is een grote ballon. Het helpt om je bewust te zijn van je gedachten.
Als er een trigger is, volgt er vaak een gedachte en een gevoel. Je hebt invloed op die gedachte, dus kies gedachten die het draaglijker maken. Als je een gevoel voelt opkomen, duik er dan in. Als je de golf neemt, kan de emotie jou even helemaal overspoelen maar kan je ze daarna wel loslaten.
De kinderen gaan nu verder zonder (stief)vader. Hoe help je hen in dat proces?
Het eerste wat ik tegen mijn drie oudste kinderen zei was dit: ‘Er zullen momenten zijn dat jullie heel verdrietig zijn en hem ontzettend gaan missen. Tegelijk zullen er momenten zijn dat je heel hard moet lachen of dat je plezier hebt. Voel je daar niet schuldig over, die gaan je helpen om door moeilijke momenten heen te komen.'
Kinderen zijn zo puur. Ze rouwen en hebben verdriet op hun eigen manier. En tegelijkertijd gaat hun leven ook gewoon door. Sommige mensen kunnen daar boosheid voor voelen. Na een half jaar stond mijn stoep ook niet meer vol met hulp. Op zo’n moment moet je dat uitspreken, en niet gewoon boos of teleurgesteld zijn. Ik vraag hulp of spreek dingen uit, al vind ik dat niet gemakkelijk.
Hoe gaat jullie kleuter om met het verlies van zijn papa?
Ik praat veel met Sep over zijn vader. Je blijft je veel herinneren door foto’s en verhalen van anderen, dus dat probeer ik warm te houden. Een van de belangrijkste mensen is plots uit zijn leven weggevallen en soms stelt hij daar vragen over, maar het is niet dat zijn leven nu op zijn kop staat.
Soms vraagt hij ‘Wanneer komt papa terug? Waar is papa nu? Wat gebeurt er met papa zijn lijf? Wanneer krijg ik een nieuwe papa?’ Ik ben dan heel open en duidelijk, zoals ‘hij blijft altijd jouw papa en je kan geen nieuwe papa krijgen.’ Dat klinkt hard, maar het is wat het is. Ik help Sep niet door hem heel zielig te vinden.
Is het een trauma voor een kind?
De afwezigheid van een ouder zorgt er niet per definitie voor dat je getraumatiseerd door het leven gaat. Zeker niet als je kind zo jong is. Je kind kijkt dan naar jou, als ouder. En vraagt zich af ‘Hoe erg is het dat dit is gebeurd? Mag ik verdriet hebben? Mag ik nog vrolijk zijn?’ Ik bespreek veel met de kinderen, vraag wat ze fijn vinden en laat hen zien dat alles oké is. Rouw komt voor iedereen anders.
Wij eren mijn man door nog harder te leven. Ik ben extra dankbaar voor alles wat hij nu mist. Via mij kan hij het nog meemaken. Hij hield zoveel van ons dat hij niets liever wil dan dat we goed leven. Dat waren ook zijn laatste woorden: ‘Maak het leven zo mooi als het kan. Geniet ervan. Je ziet hoe snel het voorbij kan zijn. Had ik het geweten, had ik ook meer genoten. Dus leef alsjeblieft voluit.’
Je hebt altijd een keuze. Voor mij is dat verdriet voelen en tegelijk blijven zoeken wat het leven waardevol maakt.
~ Eva Bronsveld , opvoedexpert
Zonder script
Wat heeft jou wel of niet geholpen in het hele rouwproces?
Ik ben best wel van de zwarte humor en maak soms grappen om te ontladen. Veel mensen schieten in een kramp als ze het woord ‘dood’ horen. Dat mag wel wat meer aan bod komen in het dagelijkse leven. Soms zegt Sep ‘mijn papa is dood’ en dan zie je mensen reageren alsof dat het ergste is wat je kan overkomen. Terwijl het een realiteit is waar we allemaal mee te maken krijgen. Het is een maatschappelijk trauma.
Iedereen beleeft rouw op zijn eigen manier. Ik probeer dan ook weg te blijven van het idee dat soms leeft in de rouwende gemeenschap: ‘mensen die niet rouwen begrijpen het niet.’ Ik verwacht niet dat anderen het juiste zeggen of weten wat ze moeten doen. Dat maakt de verbinding net moeilijker. Er bestaat geen script, hoe kunnen anderen het dan weten? Als iemand reageert vanuit een goede intentie en het raakt iets in mij, dan is het aan mij om daar iets over te zeggen.
Wat kunnen andere mensen doen voor iemand in rouw?
Niemand zit te wachten op goedbedoeld ongevraagd advies. En tegelijk is het soms belangrijk om iemand te spiegelen of feedback te geven, als je het zelf niet meer ziet. Ik vind het fijn als iemand iets concreet voorstelt, wat de drempel verlaagt. Bijvoorbeeld: ‘Ik ga nu naar de winkel en wil graag voor je koken, wat vind je lekker?’ Niet: ‘Kan ik iets voor je doen?’ In zo’n situatie kan ik dat moeilijk zelf bedenken, al is het ook aan mezelf om aan te geven dat ik graag hulp wil.
Je hebt een verschil in hoe mensen er voor je zijn. Ik probeer mij te richten op de hulp waar ik iets aan heb en mij niet druk te maken in wie de verwachtingen niet inlost. In dat laatste geval stoot je mensen soms af, terwijl dat net niet is wat jij of zij willen. Als het mij lukt om dankbaar te zijn én daarnaast alle emoties toe te laten en te doorvoelen, verdwijnen moeilijke zaken vaak vanzelf.
Welke momenten vind je pittig?
Missen is de moeilijkste manier van houden van. Tegelijk bedenk ik hoe dankbaar ik ben dat ik al die jaren met Maurice heb gehad. Je gedachten hebben veel invloed op hoe je je voelt en ik wil mezelf niet de put indenken. Ik probeer mijn aandacht te richten op hetgeen waarvoor ik dankbaar kan zijn.
Lichamelijk is het ook best pittig. Mijn pubers gaan laat slapen en mijn kleuter is vroeg op. Dus ik ben vaak heel moe. Daarnaast voelt je lijf al die emoties, dus ik probeer goed voor mezelf te zorgen. Ik ga naar buiten om te wandelen en fietsen, of doe dingen waar ik me beter door voel. Ik kruip niet in de slachtofferrol en voel mij geen seconde schuldig tegenover mijn man, ook niet als ik plezier heb.
Zou je jezelf een boodschap willen geven, mocht je een jaar terug kunnen gaan?
Ik ben dankbaar voor hoe ik door dit proces ga. Ik neem genoeg ruimte om mijn emoties te laten zijn. Dat is de kern van alles. Je hebt altijd een keuze. Verdriet voelen en incasseren en tegelijk blijven zoeken wat het leven waardevol maakt, helpt mij om dingen in perspectief te plaatsen.
Er zijn mensen die alles hebben en toch blijven zeuren. En er zijn mensen die veel meemaken en toch positief in het leven staan. Er is geen goed of fout, maar wees je bewust dat je zelf kiest. Mijn keuze is alles toelaten. Daar hoort verdriet en gemis bij, maar ook genieten, dankbaar en vrolijk zijn. Ik blijf er iets moois van maken en ga op zoek naar alles wat me daarbij kan helpen.
Vijf tips voor rouwende ouders met rouwende kinderen
- Wees open en eerlijk. Leef voor hoe je kan rouwen. De keuzes die jij maakt hebben invloed op hoe je kind dingen ervaart en beleeft.
- Laat je emoties zien. Je hoeft je niet sterker te tonen voor je kind. Geef wel mee dat je voor jezelf kan zorgen: dat je kind zich geen zorgen moet maken of jouw verdriet niet moet oplossen - hij is niet verantwoordelijk voor jouw gevoelens.
- Kijk goed wat van je kind of van jou is. Bedenk niet vooraf hoe het voor je kind zou zijn, bijvoorbeeld ‘Vaderdag is verschrikkelijk.’ Vertrouw erop dat je kind zijn verdriet kan dragen.
- Geef ruimte aan de emoties van je kind. Is het boos of verdrietig? Laat het zijn, wees aanwezig bij je kind, knuffel elkaar. Probeer het niet te verzachten of op te lossen.
- Wees mild voor jezelf. Denk niet ‘Ik zou dit of dat moeten en het lukt me niet.’ Het is mooi om voor te leven dat het je af en toe ook niet lukt. Zoek hulp als dat nodig is - je kind mag je helpen of troosten maar niet dragen.
