Competitie
Vooral de competitie op school blijkt een bijzonder grote bron van stress op school te zijn. Nogal wat ouders en leerkrachten hebben de neiging om jongeren met elkaar te vergelijken, en in veel scholen ligt de nadruk nog altijd op punten scoren.
1. Gestraft voor fouten
In een interview vertelde motivatiepsycholoog Willy Lens dat kinderen op die manier nauwelijks de kans krijgen om fouten te maken.
Willy Lens: ‘Een fout wordt meteen afgestraft met een slecht punt. Maar punten laten alleen zien hoeveel je goed of fout had, ze tonen niet hoeveel vooruitgang je geboekt hebt. Heb je acht woorden van de tien juist, dan haal je een acht. Maar als je tevoren hooguit een vijf haalde, verdien je toch eigenlijk een tien? Je bent toch fantastisch goed vooruitgegaan?’
2. Presteren in plaats van leren
Willy Lens: ‘Natuurlijk moeten er af en toe overhoringen of examens zijn, maar als je dagelijks bestookt wordt met toetsen, zit je constant in een sfeer van moeten presteren. Dat is echt niet gezond. Je gaat naar school om iets te leren, niet om voortdurend beoordeeld te worden. Het verbaast me niet dat zoveel leerlingen gedemotiveerd raken.’
Wanneer ik zit te leren voor een toets, denk ik altijd dat het niet gaat lukken. Door de stress krijg ik af en toe buikpijn, en soms begin ik zelfs te wenen.
~ Jordi, 12
Emilie Depuydt: ‘Er is vandaag ontzettend veel druk om te presteren, zelfs als het om ontspanning gaat. Zo hoorde ik vertellen over een jongetje van zes dat binnenkort voor het eerst wil meedoen aan de loopwedstrijd in zijn stad. Fijn, zou je denken. Maar dat kind moest zich van zijn mama grondig voorbereiden en elke dag gaan trainen met haar. Dan kan ik alleen maar hopen dat die jongen daar toch ook nog wat plezier aan beleeft.’
3. Hoge verwachtingen
De school en het puntensysteem zijn zeker niet de enige schuldigen wanneer het over stress op school gaat. Volgens kinder- en jeugdpsychiater Lieve Swinnen verwachten we gewoonweg te veel van onze kinderen.
Lieve Swinnen: ‘Jonge mensen hebben nu véél meer mogelijkheden dan vroeger, maar de druk om te presteren is daardoor ook groter. “Gemiddeld” is vandaag niet goed genoeg meer: je moet op zoveel mogelijk vlakken de top halen.’
Willy Lens: ‘Veel ouders zien het als gezichtsverlies als hun pubers niet worden wat zij verwachten. Aan veeleisende ouders vraag ik vaak: “Ben jij misschien altijd de beste in alles wat je doet?”‘
4. Drukke agenda
Sportclub, muziekschool, lessen Woord en Drama … Ook na de schooluren komt er heel wat af op jonge mensen. Pedagoog en onderzoeker Pedro De Bruyckere is van mening dat de agenda’s van kinderen vaak te vol zitten -met te weinig tijd voor schoolwerk als gevolg.
Pedro De Bruyckere: ‘Al die activiteiten zijn interessant en leuk en relevant, maar je kunt ze nu eenmaal niet allemaal doen. Als ouder is het je taak om je kinderen te leren kiezen, zodat ze een paar avonden per week gewoon op hun gemak kunnen zijn. Ze hebben rust en slaap nodig, anders raken ze uit balans. Die evidente dingen verliezen we soms wat uit het oog.’
5. Groepsdruk
Erbij horen, de juiste kleren aanhebben of de juiste smartphone hebben: tieners zijn op zoek naar een identiteit. Nooit is ergens bij horen zo belangrijk als dan. De groepsdruk is dan ook niet te onderschatten.6. Foute studiekeuze
Nancy Dorme: ‘Stel je maar eens voor: je ouders willen graag dat je in ASO blijft, maar je hinkt de hele tijd achterop of de richting sluit niet aan bij je interesses. Natuurlijk raak je dan overspannen!
Bij een pak ouders leeft nog altijd het idee dat je een universitair diploma nodig hebt om ergens te geraken in je leven. Ze denken dat je alleen na ASO kunt voortstuderen, maar ook na TSO kun je nog alle kanten uit.
En waarom moet iedereen per se naar de universiteit? We hebben ook ontzettend veel bakkers, bouwvakkers en vrachtwagenchauffeurs nodig. Ik denk echt dat heel wat tieners veel gelukkiger zouden zijn in een TSO- of BSO- richting.’
7. Karakter van het kind
Ook het karakter van het kind speelt een rol in stress op school. Perfectionistische kinderen zetten veel druk op zichzelf, kinderen met faalangst hebben angst om te mislukken, wat natuurlijk ook voor stress zorgt. En sommige kinderen zijn stressbestendiger dan andere.Tiener zonder stress
Het omgekeerde bestaat ook: tieners die zó chill zijn dat hun ouders er zenuwachtig van worden. ‘Tieners die totaal geen stress hebben, zich nergens druk in maken en de hele dag rondhangen … ook niet gemakkelijk om in huis te hebben’, aldus Nancy Dorme.
‘Steken ze geen vinger meer uit voor school? Ga dan op zoek naar de onderliggende oorzaak. Zijn het puberkuren of is er meer aan de hand? Ligt de richting hen niet, zitten ze in de knoop met zichzelf of met hun vrienden? Probeer hen met kleine stapjes te motiveren. Als je te veel druk zet, krijg je zeker met weerstand te maken.
Verwacht dus niet dat je pubers meteen een vol uur aan hun bureau zitten maar wees blij met de kleinste vordering. Moedig hen aan als ze al eens een kwartiertje in een schoolboek kijken. Probeer er op die manier, beetje bij beetje, weer wat regelmaat in te krijgen.’
Hulp nodig?
Zit het compleet strop met de stress van je kroost? Zoek dan zeker wat extra steun. Klop gerust aan bij je huisarts, hij of zij kan je vast op weg helpen en eventueel doorverwijzen naar een therapeut of naar een centrum voor geestelijke gezondheidszorg. Bij problemen die te maken hebben met school, is het een goed idee om contact op te nemen met het CLB.
