Een te vroege geboorte of de geboorte van een ernstig zieke baby is niet alleen traumatisch voor baby en ouders, maar ook voor de broers of zussen. Brussen kampen evengoed met gevoelens van angst en onzekerheid en moeten voldoende aandacht krijgen voor hun noden en vragen.
Plots veel vragen
De geboorte van een premature of ernstig zieke baby schudt de gezinsrelaties stevig door elkaar. En ook voor (kleine) broers of zussen is de hele periode bijzonder ingrijpend.
Plots ligt de kleine baby in het ziekenhuis en zijn mama en papa vaak weg. Waarom zijn mama en papa verdrietig? Waarom hangt de baby vol draadjes? En gaat broertje dood? Veel grote vragen voor kleine kindjes.
Brussen van een premature of zieke baby
‘Ook jonge kinderen moeten ergens met hun vragen terechtkunnen’, vertelt Inge Tency, lector en onderzoeker vroedkunde aan Odisee Hogeschool. ‘Vroeger had men de neiging om jonge kinderen er zoveel mogelijk buiten te houden, maar daar is men gelukkig van afgestapt.
Kinderen zien dat mama en papa verdrietig zijn en willen hun ouders sparen. Daarom gaan ze vaak hun vragen en verdriet opkroppen. Dat is niet goed. Het kan gebeuren dat ze zo op latere leeftijd naar hun broertje of zusje toe afwijkend gedrag vertonen, net omdat ze op dat kritieke moment niet genoeg gehoord werden.’
Ruimte en tijd voor alle vragen
‘Hoe moeilijk het ook is, het is belangrijk dat ouders, grootouders, leerkrachten of andere mensen die nauw betrokken zijn bij het gezin, ruimte en tijd maken voor de vragen van broertjes of zussen. Samen met collega en filosoof Eef Cornelissen van de onderzoeksgroep ExploRatio van de Odisee Hogeschool werd een troostkoffer ontwikkeld. Deze koffer ondersteunt volwassenen om met kinderen in gesprek te gaan over gevoelige, existentiële thema’s.
De troostkoffer bevat verschillende boeken, kinderverhalen en troostobjecten. Filosofische gesprekskaartjes, telkens gebaseerd op een kinderboek, helpen om het gesprek open te houden, ook als het gaat over verlies, rouw, ziekte of afscheid. Je hoeft zelfs helemaal geen antwoord te geven op alle vragen. Waar gaat mijn broertje straks naartoe? Vraag dan wat hij of zij zelf denkt.’
Naast de troostkoffer ontwikkelde Odisee Hogeschool ook een game De Ridders Neo en Nato. Die moet jonge kinderen voorbereiden op een bezoekje aan de afdeling neonatologie. ‘Het spel helpt om de opname te duiden en de brussen voor te bereiden op een bezoekje aan de afdeling.’
Kinderen zien dat mama en papa verdrietig zijn en willen hun ouders sparen. Daarom gaan ze vaak hun vragen en verdriet opkroppen. Dat is niet goed. Het kan gebeuren dat ze zo op latere leeftijd naar hun broertje of zusje toe afwijkend gedrag vertonen, net omdat ze op dat kritieke moment niet genoeg gehoord werden.
~ Inge Tency , lector en onderzoeker vroedkunde aan Odisee Hogeschool
Chaos binnen de gezinsorganisatie
‘Het is belangrijk om voldoende aandacht te schenken aan de baby-siblingrelatie, zowel voor, tijdens als na de opname op neonatologie’, vertelt ook Simonne Vandewaerde, lector en onderzoeker Gezinswetenschappen aan de Odisee Hogeschool. Samen met collega Bo Fagardo en studenten onderzochten ze de baby-siblingrelatie.
‘Na de geboorte van een premature of zieke baby kunnen verschillende negatieve reacties optreden binnen de gezinsorganisatie. Zo proberen ouders broer of zus vaak te beschermen en verzwijgen ze het verdriet en de zorgen. Dat noemen we ook de wet van de dubbele bescherming.
De kindjes weten echter goed genoeg dat er iets aan de hand is en houden zich daarom koest. Ze kroppen hun vragen en onzekerheden op. Kindjes die thuis zitten en voelen dat ze niet genoeg aandacht krijgen, noemen we schaduwkinderen. Je kan het de ouders niet kwalijk nemen, maar ook schaduwkinderen moeten betrokken worden bij het gebeuren.
Kinderen mee betrekken
Nog een fenomeen dat we vaak zien opduiken, is dat van het onzichtbare kind. Neem je broer of zus nooit mee naar het ziekenhuis, dan wordt het premature of zieke baby’tje een onzichtbaar kindje. Kinderen zien hun ouders zo vaak naar het onzichtbare kindje vertrekken en wensen het zo soms weg.’
‘Bij de opname op neonatologie gaat de focus vaak in eerste instantie voornamelijk naar het baby’tje en de ouders. En dat is logisch, die hele periode is ook zo ingrijpend en traumatiserend. Maar ook broers of zussen weten op dat moment niet wat er allemaal gebeurt. Het is dus heel belangrijk dat ook zij voldoende informatie krijgen, aangepast aan hun leeftijd, en dat er oog is voor hun noden en vragen’, besluit de onderzoeker.
