Als we de klimaatakkoorden van Parijs willen naleven, mogen we tegen 2050 geen CO2 meer uitstoten. De meeste woningen verwarmen we echter met gas of mazout, en die stoten duidelijk wel CO2 uit. Op termijn zullen we dus moeten overschakelen naar koolstofvrije energiebronnen, zoals een warmtepomp.
Warmtepomp
De klassieke elektrische verwarming (directe, vloerverwarming of accumulatoren) verbruikt een kilowattuur elektriciteit voor elke kilowattuur warmte die ze opwekt. Als we daar massaal voor zouden kiezen, komen we nooit toe met de stroom die we opwekken.
Een warmtepomp is veel efficiënter. Met elke kilowattuur elektriciteit kan een goede warmtepomp drie tot zes kilowattuur warmte van een bron buitenshuis naar binnen pompen. Die warmtebron kan de buitenlucht zijn, maar ook de bodem via een diepteboring.
Eerst isoleren
Er is echter een ‘maar’: betaalbare warmtepompen hebben een beperkte capaciteit. In een slecht geïsoleerde woning heb je er weinig aan. Wil je een warmtepomp plaatsen, dan zal je dus eerst naar je huis moeten kijken. Is je huis wel voldoende geïsoleerd?
Je woning energiezuinig maken is altijd een goede keuze. Tegen 2050 moeten immers alle woningen in Europa goed geïsoleerd zijn. Extra isolatie zorgt dus mee voor de waardevastheid van je woning op langere termijn.
Warmtenet
Een warmtenet is een waardig alternatief, maar die zijn momenteel nog niet beschikbaar. In je straat liggen nu al heel wat nutsleidingen: gas, elektriciteit, televisie, telefoon, water, … Op rendabele plaatsen zal daar in de toekomst een warmtenet bijkomen: een dikke, goed geïsoleerde buis waar warm water door stroomt.
Heb je een warmtenet in de straat, dan kan je daarop aansluiten en dat warme water door je radiatoren laten stromen. Ook kan je met een warmtepompboiler sanitair warm water uit datzelfde net halen.
Warmtenetten zijn rendabel op plaatsen waar de woningen dicht genoeg bij elkaar staan: in steden en dorpskernen is dat geen probleem.
De warmte komt van bedrijven. Het gaat om warmte die anders verloren zou gaan: proceswarmte, koeling van datacenters, afvalverbranding, brouwerijresten …
Waar geen bedrijven in de buurt staan kan een warmtekrachtcentrale warmte opwekken en tegelijk stroom leveren. Of een grote warmtepomp haalt warmte uit rioolwater of een rivier.
Warmtekaart
De komende jaren bestuderen de Vlaamse overheid en lokale besturen alle mogelijkheden. Dat moet leiden tot een warmtekaart, die aangeeft waar op termijn warmtenetten zullen komen. De kaart is op dit moment nog heel ruw, maar zal in de toekomst verfijnd worden. De laatste versie vind je bij de Vlaamse Overheid.
Warmtepomp of warmtenet?
Bij een slecht geïsoleerde woning heb je altijd verwarming op hoge temperatuur nodig. Dat wordt in de toekomst moeilijk. Extra isoleren is altijd de betere optie.
Is je woning goed geïsoleerd, dan ga je kijken naar de warmtekaart. Komt er in de (nabije) toekomst een warmtenet in je straat, dan behoud je je huidige verwarming, of kies je ondertussen voor een goedkope gascondensatieketel.
Komt er geen warmtenet, dan moet je op zoek naar een individuele oplossing. In een goed geïsoleerde woning is een warmtepomp zeker een mogelijkheid.
Wat zegt de Gezinsbarometer?
12 procent van de gezinnen met kinderen heeft al een warmtepomp als hoofdverwarming in de woning.
Wie er nog geen heeft, zal in 1 op de 5 gevallen een warmtepomp kiezen bij de volgende ketelvervanging.
Helaas vindt 46% van de gezinnen de aankoop van een warmtepomp te duur. De premies kunnen hier een deel bij helpen, maar die zijn onvoldoende gekend.
Soorten warmtepompen
Een lucht-luchtwarmtepomp is het goedkoopst. Ze verwarmt echter via warme lucht, en dat vindt niet iedereen comfortabel. De premie is bepekt tot 300 euro.
Lucht-water is een betaalbaar alternatief, dat je kan aansluiten op vloerverwarming, grote radiatoren of lage-temperatuurconvectoren. De premie kan oplopen tot 3000 euro (2250 euro vanaf 1-1-2026).
Wil je het hoogste rendement, dan kies je voor een bodem-waterwarmtepomp. Je hebt dan wel een grote tuin nodig om een horizontaal buizennetwerk te plaatsen als bron.
Bij een kleine tuin kan je ook een verticale boring laten uitvoeren. Dat levert een hoog rendement, maar vraagt een grote investering. Voor een bodem-waterwarmtepomp krijg je wel de hoogste premie, tot 4000 euro.
Heb je geen gas in de straat, of plaats je de warmtepomp ter vervanging van een klassieke elektrische verwarming, dan kan je tot 31 december 2025 een dubbele premie aanvragen. Ook wie in de laagste inkomenscategorie zit, heeft recht op een hogere premie.
Belangrijk: een warmtepomp kan je woning vaak ook koelen in de zomer. Wil je gebruikmaken van een premie, dan mag je dit soort warmtepomp enkel kiezen in combinatie met zonnepanelen.
Wil je de duurzaamste warmtepomp? Let dan op het koelmiddel. In het verleden werd vaak R410a gebruikt. Als dat lekt, heeft het een broeikaseffect dat 2000 keer slechter is voor het klimaat dan CO2. Natuurlijke koelmiddelen zoals R290 (propaan) hebben een beperkt broeikaseffect. Propaan is wel brandbaar. Met een monoblok-installatie zit al het propaan in de buitenunit. Zo ben je duurzaam en veilig.
Pelletketel in afgelegen gebieden
Woon je afgelegen, dan kan een pelletketel een goed alternatief bieden. Je verwarmt dan met biomassa: pellets zijn geperst zaagsel, afval van houtverwerking. Als de gekapte bomen worden vervangen door nieuwe aanplant, dan zijn ze CO2-neutraal.
Kies bij voorkeur pellets van lokaal hout, met het DIN-label EN Plus A1. Pellets zijn dan wel klimaatvriendelijk, de verbranding ervan stoot nog steeds fijn stof uit, weliswaar tienmaal minder dan een open haard of vuurkorf met houtblokken.
In dichtbebouwde gebieden raden we dit dan ook niet aan. Je kan wel een fijnstoffilter in je schouw laten installeren waarmee je de uitstoot met 90 procent vermindert.
