Een dier in huis. Als ik zie hoe mijn drie kinderen (en ook ikzelf!) met onze kat spelen en rust tanken als het wat moeilijker gaat, kan ik alleen maar denken: ‘Wat een plezier!’ Maar op een dag gaat dat diertje dood, zoals ook gebeurde met onze lieve poes. Waar hij ’s morgens nog lag te soezen in de zetel, belandde hij enkele uren later zonder pardon onder de wielen van een auto. Weg gezelligheid. Welkom groot verdriet in huis, waarvan ik niet goed wist hoe ermee om te gaan. Dus klopte ik aan bij Hanne Rossey, rouw- en verliescounselor bij vzw de Bleekweide. Daar begeleidt ze kinderen en jongeren bij het verwerken van verlieservaringen of in hun rouwproces. Ook verdriet om het verlies van een huisdier komt tijdens de sessies regelmatig naar boven. Ze legt uit hoe je je kind kan helpen omgaan met het verlies van een huisdier.
Maatje voor het leven
Hanne Rossey: ‘Het verdriet om het verlies van een huisdier is nog nooit de aanleiding geweest waarom een kind naar hier komt, maar huisdieren komen wel regelmatig ter sprake tijdens de sessies. Je mag niet vergeten dat een dier een heel belangrijke plek in het leven van een kind kan innemen. Voor hen is dat vaak een maatje voor het leven. Iemand waar ze veel menselijke karaktereigenschappen aan toekennen, waardoor het wegvallen ervan kan aanvoelen alsof ze een echte vriend verliezen. Dat verlies verdient dus alle aandacht. Het minimaliseren mag je niet doen.’
Zijn er parallellen in het rouwproces bij het verlies van een mens of een dier?
Hanne: ‘Zeker wel. Tijdens het rouwproces worden dezelfde rouwtaken doorlopen. Zo is de eerste rouwtaak bijvoorbeeld het verlies onder ogen zien. Om daartoe te komen, kan je jouw kind helpen door alles plastisch te omschrijven: het katje beweegt niet meer, zijn hartje is gestopt met kloppen, je kan het verhaal over hoe hij is doodgegaan tonen met poppen … Schuw het woord dood daarbij zeker niet. Het is belangrijk om alles te durven benoemen.’
Is het goed als een kind het overleden dier nog even ziet?
Hanne: ‘Dat is afhankelijk van kind tot kind. Laat hen zelf beslissen wat ze al dan niet willen. Om hen een beeld te geven van wat ze mogen verwachten, kan je wel vertellen over hoe de kat daar ligt en bijvoorbeeld aangeven dat hij koud zal aanvoelen. Maar de keuze moeten zij zelf maken.’
Onze kat is overleden doordat ze ons volgde op straat. Jammer genoeg tot aan de grote baan. Dat zorgt voor een schuldgevoel. Hoe gaan we daarmee om?
Hanne: ‘Schuldgevoel is geen basisemotie. Het is een laagje bovenop de gevoelens van kwaadheid, verdriet, angst … die je kan voelen. Als je niet doorheen het schuldgevoel breekt, staat dit de verwerking in de weg.
Daarom is het goed om te kijken wat dit schuldgevoel nodig heeft. Kan je het omzetten in kwaadheid, omdat je het ongeval niet hebt kunnen voorkomen bijvoorbeeld. Dan kun je daar wat mee. Je kan je kind vragen waar het die boosheid voelt. Als dat in de handen is, kan het helpen om ergens heel hard in te gaan knijpen. Is het eerder in de keel? Dan kan een roeppot verlichting bieden. Wie boosheid voelt opkomen, kan daar in gaan roepen. Een plek geven aan je gevoel is belangrijk, maar je moet het vooral ook laten stromen. Alles durven doorvoelen, helpt bij de verwerking.’
Is het een goed idee om meteen een nieuw dier in huis te nemen?
Hanne: ‘Je moet er vooral voor zorgen dat het voor iedereen klopt. Iedereen moet het verdriet doorvoeld hebben, vooraleer je kan kijken naar de toekomst. Anders hou je het rouwproces tegen en kan het bij een volgend verlieservaring mee naar boven komen via ontspoorde emoties zoals bijvoorbeeld woede-uitbarstingen die ineens uit het niets lijken te komen.
Daarom is het belangrijk om als gezin met elkaar te praten en te zoeken naar: Wat klopt er voor ons? En pas naar een nieuw huisdier uitkijken als echt iedereen in huis daar klaar voor is.’
Welke plek geef ik als ouder aan mijn eigen verdriet bij het verlies van een huisdier?
Hanne: ‘Een kind moet een volwassene niet troosten, maar dat betekent niet dat een ouder geen emotie mag tonen. Laat gerust zien dat je verdrietig bent. Toon je tranen. Zo zien de kinderen dat dit ok is. En laat hun verdriet er ook gewoon zijn. Je moet de leegte die het verlies van een dier met zich meebrengt niet voor je kinderen willen oplossen. Laat hen zelf naar manieren zoeken om ermee om te gaan. Wees nabij als ze vragen hebben.
En bagatelliseert iemand het verlies van het huisdier tegenover je kind, praat er dan achteraf met je kind over. Grijp op het moment zelf niet zomaar in om het te beschermen. Je kan immers nooit vermijden dat mensen daar zo over denken. Maar je kind kan wel leren om hierop te reageren op een manier die voor hen klopt.’
De moraal van het verhaal is eigenlijk: luister naar en praat met elkaar, en heb oog voor alle individuele noden.
Hanne: ‘Inderdaad. Kinderen kunnen goed benoemen wat ze nodig hebben. Zo heb ik samen met een kind een sleutelhanger als herinnering aan haar kat gemaakt, en wilde iemand anders een poppetje van zijn hond in onze praktijk in de kast zetten. Op welke manier iemand de herinnering aan een huisdier wil bewaren, kan zo anders zijn. En dat is ok.
Net als het feit dat verdriet ineens terug kan opflakkeren. Als dat gebeurt, vraag je kind dan gewoon wat het nodig heeft als troost. Soms kan het helpen om een tranenboekje naast het bed te leggen. Daarin kan iedereen zijn verdriet in woord of beeld omzetten. Door aandacht te geven aan verdriet, wordt het zachter.’
VZW De Bleekweide is een expertise- en opleidingscentrum voor rouw, trauma, breed verlies en persoonlijke groei. Kinderen, jongeren en volwassenen kunnen hier terecht voor individuele begeleiding en gerichte groepstrajecten. Het centrum organiseert eveneens een postgraduaatopleiding Rouw- en verliescounselor en meerdere kortdurende opleidingen.
