Groot of klein, afscheid nemen doet altijd pijn. Hoe graag je jouw kleuter misschien voor verdriet wil beschermen, het hoort onvermijdelijk bij het leven. Vroeg of laat wordt je kind er dus mee geconfronteerd: oma sterft, een vriendje verhuist, mama en papa gaan uit elkaar, een neefje heeft een ongeluk, een kennis krijgt kanker… Hoe kun je dan als ouder helpen om dat kleuterverdriet een plaatsje te geven?
Op zoek naar veiligheid
Kleuterverdriet! Jonge kinderen vinden het vreselijk moeilijk om hun verdriet te uiten. Ze weten vaak niet wat hen overkomt en kennen er gewoon nog niet de juiste woorden voor. Daarom zie je bij kleuters vaak gedrag opduiken dat misschien op het eerste zicht wat vreemd lijkt, maar wel te maken heeft met die rouwverwerking.
Zo creëren sommige kinderen een soort van eilandje: ze kruipen in een hoekje en proberen op die manier het verloren veiligheidsgevoel terug te winnen.
Anderen grijpen terug naar gedrag dat ze al lang afgeleerd hadden. Ze gaan bijvoorbeeld terug duimzuigen of bedplassen, ze raken extreem gehecht aan een speelgoedje of gaan heel erg tegendraads doen. Of… ze gedragen zich alsof er niets aan de hand is.
Stuk voor stuk zijn dat normale reacties in een moeilijke situatie (kleuterverdriet). Welk (subtiel) signaal je kleuter ook uitstuurt, verlies het contact met elkaar niet. Probeer het signaal te herkennen zodat je het gedrag beter kunt plaatsen en erop kunt inspelen.
Troosten
Het allerbelangrijkste bij kleuterverdriet: hoe klein je kind ook is, neem het verdriet altijd ernstig. Ook kleuters moeten ruimte krijgen om hun verlies te verwerken. Dat brengt ons meteen bij het allermoeilijkste: er bestaat geen pasklaar antwoord hoe je dit als ouder het beste aanpakt. Rouwen is namelijk een erg individueel proces. Elk kind reageert verschillend en iedere ouder benadert het anders.
Onthoud één ding: jij weet als ouder het beste hoe je zoon- of dochterlief kan troosten. Bij de ene kan dat met een treffend verhaaltje of een middagje lekker samen in de zetel hangen, bij de ander werkt een fikse wandeling of een speelmiddag bij vriendjes. Hoe hectisch jouw agenda er ook uitziet, vind er toch de nodige tijd voor. Klinkt eenvoudig? Helaas kunnen er onvermijdelijk ook momenten komen waarop je het als ouder zelf niet meer weet.
Wat dan meestal een wondermiddeltje blijkt: vraag gewoon aan je kind hoe je kunt helpen: "Wat zou je echt willen dat ik voor je doe?"
Op kleutermaat
Verder is het vooral belangrijk dat je jouw kind (op kleuterformaat) informeert en de dingen correct uitlegt. Hoe jong jouw kleuter ook lijkt, hij kan maar beter weten wat er écht aan de hand is. Dat is niet evident. Vaak vinden we er zelf geen woorden voor, dus hoe leg je ’t dan in hemelsnaam uit aan zo’n klein hummeltje?
Vertrek in de eerste plaats van wat het kind wél begrijpt. Als je vertelt dat oma heel ziek is en dat ze kan doodgaan, weet een kind dan wat dit betekent? Kleuters begrijpen ‘de dood’ nog niet. Ze beseffen niet dat hun oma dan niet meer kan bewegen of praten en dat ze haar dan niet meer kunnen zien of vastpakken. Ook dat moet je dus uitleggen aan jonge kinderen.
Maar vertel hen tegelijk dat het alleen haar lichaam is dat begraven of gecremeerd wordt, niet hun oma zelf. Ze kunnen dus nog heel veel aan oma denken en over haar vertellen: ‘Ook als ze dood is, kan ze nog heel dicht bij jou zijn.’ Dat idee brengt veel kinderen een beetje troost.
Geen taboe
Het onderwerp bespreekbaar houden, vormt de basis van een gezonde rouwverwerking. Het verlies moet een plaatsje krijgen en mag vooral geen taboe worden. Luister daarom in de eerste plaats naar de vragen en gevoelens van kinderen, want als ze die niet kunnen uiten worden ze opgekropt, zitten ze te kolken en te draaien, en dan ben je vaak nog verder van huis.
Durf ook je eigen verdriet te tonen. Zo zien kinderen wat verdriet doet met mensen en beseffen ze dat het oké is om die gevoelens te uiten. Houd herinneringen in leven. Zorg dat kinderen bijvoorbeeld iets heel tastbaars krijgen dat hen herinnert aan die persoon, iets dat ze hun hele leven kunnen koesteren: een juweeltje, boek, foto, horloge…
Help!
Soms ben je zelf zo overmand door verdriet dat het je niet lukt om je kind in kleuterverdriet op te vangen. De omgeving speelt dan een belangrijke rol. Familie, vrienden, buren en de school kunnen op dat moment de nodige veiligheid, geborgenheid en structuur aan je kleuter geven.
Merk je dat het jou te veel wordt? Voel je dan vooral niet schuldig om bij iemand anders aan te kloppen.
