Neem het aan van een boekenkind van drieëndertig: de liefde voor lezen is een van de mooiste cadeaus die je je kind kunt meegeven. Lezen is veel meer dan een schoolse vaardigheid — het opent hun wereld en helpt kinderen groeien in taal, empathie en fantasie. Toch is het in een tijd vol schermen en snelle prikkels makkelijker gezegd dan gedaan om kinderen enthousiast te maken voor boeken. Voor veel ouders blijft het dan ook een uitdaging: hoe zorg je ervoor dat je kind niet alleen goed, maar vooral graag leest? Hoe maak je van lezen geen verplichting, maar iets waar ze met plezier aan beginnen?
Leesmarathons
Zelf kon ik als kind urenlang strips verslinden in mijn krakkemikkige boomhut. Elk boek uit de Harry Potter-reeks roept warme herinneringen op aan stiekeme nachtelijke leesmarathons – en aan de wallen onder mijn ogen de volgende ochtend. En als tiener? Dan telde ik soms wekenlang af tot er weer een nieuwe Gossip Girl in de rekken lag. Ik gun elk kind zo’n liefde voor boeken.
De kracht van lezen
Ook Isis Mulleman, leerkracht in het lager onderwijs, is een boekenliefhebber in hart en nieren. In haar klas laat ze kinderen elke dag het plezier van lezen ontdekken. ‘Ik hecht daar ongelofelijk veel belang aan’, vertelt ze. ‘Lezen is een cruciale vaardigheid, zeker op school: zelfs bij rekenen moet je vaak eerst een opdracht goed begrijpen. Voor kinderen die opgroeien met een andere thuistaal of in een minder taalrijke omgeving is een sterke leesbasis onmisbaar. Maar eigenlijk geldt dat voor elk kind.’
In haar klas ervaart Isis dagelijks hoe krachtig leesplezier kan zijn: ‘Kinderen die in hun vrije tijd graag lezen, zijn merkbaar taalvaardiger en hebben vaak ook meer fantasie.’ Maar volgens haar reikt het belang van lezen veel verder dan schoolresultaten alleen. ‘Boeken vergroten het inlevingsvermogen en helpen kinderen de wereld om zich heen beter begrijpen. Ze openen je wereld. Daarnaast draagt lezen bij aan de emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen. Het stimuleert kritisch denken en leert hen onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken. En misschien nog belangrijker: ze leren focussen. In onze snelle, flitsende beeldcultuur is dat goud waard.’
Van ‘moeten’ naar ‘willen’
Isis ziet het elk jaar opnieuw gebeuren: kinderen die aan het begin van het schooljaar nog zuchten bij het woord ‘boek’, vragen in juni of ze alsjeblieft nog een kwartiertje mogen lezen. ‘Die ommezwaai komt er niet vanzelf’, zegt ze. ‘Het begint met kleine succeservaringen. Zoals bij alles geldt: hoe beter je iets kunt, hoe leuker het wordt. Als lezen vooral frustratie oproept – omdat een kind technisch nog worstelt – dan haakt het af. Daarom is voorlezen zo belangrijk: door te luisteren naar verhalen voelen kinderen wat een boek met je kan doen. Ze ontdekken de magie van verhalen en krijgen de smaak te pakken. Op een gegeven moment beseffen ze: dat wil ik zelf ook kunnen.’
Door van lezen een gedeelde ervaring te maken, vergroot je de kans op leesplezier. ‘Lezen hoeft geen solitaire bezigheid te zijn. Integendeel, samen praten over boeken werkt enorm motiverend. Toon dus oprechte interesse in de boeken van je kind’, zegt Isis. ’In mijn klas mogen de kinderen elke dag een kwartier vrij lezen. Daarna vertellen drie leerlingen kort over hun boek: waar het over gaat en of ze het leuk vinden. Dat wekt nieuwsgierigheid bij anderen.’
Een boek kiezen
Hoe kies je een boek dat écht bij je kind past?
-
Laat je kind zelf kiezen
De kaft, de titel, één bladzijde lezen... Als iets aanspreekt, is de kans veel groter dat het boek ook écht gelezen wordt. Duw je kind niet in een bepaald genre.
-
Experimenteer gerust
Is een boek net iets te moeilijk? Of juist onder het leesniveau? Geen probleem. Als het onderwerp boeit – denk aan voetbal, dieren of magie – volgt het leesplezier vaak vanzelf.
-
Staar je niet blind op AVI-niveaus
Die niveaus kunnen richting geven, maar hoeven geen strikte leidraad te zijn. Lezen mag ook gewoon leuk zijn, zonder dat je kind altijd ‘moet oefenen’.
-
Zorg voor voldoende keuze
Hoe breder het aanbod, hoe groter de kans dat kinderen hun eigen smaak ontdekken. Breng samen een bezoekje aan de bibliotheek of speur online naar inspiratie.
-
Gebruik boekenzoeker.be
Deze handige website is er speciaal voor kinderen en jongeren. Je kunt er filteren op leeftijd, onderwerp, moeilijkheidsgraad, verfilmde boeken en nog veel meer.
Zien lezen doet lezen
Kinderen leren vooral door te imiteren. Een van de krachtigste hefbomen voor leesplezier is dan ook het voorbeeld van thuis. ‘Als je kind nooit iemand ziet lezen, wordt het al snel iets dat alleen op school moet’, legt Isis uit. ‘Begin dus zelf ook zichtbaar met lezen, al is het een tijdschrift of een kinderboek. Je hoeft echt geen literaire romans te verslinden. Lees af en toe eens samen, of vertel aan tafel wat jij vroeger graag las. Gewoon tonen dat lezen leuk en normaal is, maakt al een wereld van verschil.’
Ook kleine rituelen kunnen wonderen doen: samen een boek lezen voor het slapengaan, een wekelijkse uitstap naar de bib of een knus leeshoekje in huis. ‘Kinderen houden van voorspelbaarheid én van gezelligheid. Combineer die twee, en lezen wordt vanzelf iets om naar uit te kijken.’ In haar klas zorgt Isis dan ook bewust voor een warme leescultuur. ‘Er zijn gezellige hoekjes met dekentjes en knuffels. De sfeer zegt: lezen is fijn, lezen mag, lezen hoort erbij. Het is een rustige, plezierige plek om even te ontspannen.’
Het juiste boek
Soms maken we van lezen onbedoeld een verplichting. ‘Tien minuten lezen per dag, met de kookwekker ernaast... Dat werkt vaak averechts’, waarschuwt Isis. ‘Oefenen is natuurlijk belangrijk, maar zodra het dwang wordt, verdwijnt het plezier. Geef liever tijd, ruimte en keuze. Als een kind merkt dat lezen iets leuks is, volgt de motivatie vanzelf.’ Zet boeken dus in het zicht, laat ze rondslingeren op tafel en praat er samen over. Wat vond je van dat boek? Zou je het aanraden aan je broer of vriendin? Waarom wel of niet?
‘Voor elk kind bestaat er een boek dat de vonk doet overslaan’, benadrukt Isis. ‘Maar je moet het wel vinden. Laat kinderen daarom altijd zélf kiezen. Een kind dat zelf gemotiveerd is, leest met meer plezier.’
Maar hoe weet je of een boek ook echt past bij je kind? ‘Gebruik de vijfvingertest’, tipt Isis. ‘Laat je kind de kaft bekijken en de achterflap lezen. Is het nog steeds nieuwsgierig, dan kan het één pagina proberen. Komt je kind daarbij al vijf woorden tegen die hij of zij niet begrijpt? Dan is het boek misschien nog net te moeilijk.’
Voor elk kind bestaat er een boek dat de vonk doet overslaan.
~ Isis Mulleman , leerkracht en boekenliefhebber
En pubers dan?
Vanaf de puberteit haken veel jongeren af. ‘Ze vinden lezen saai of niet cool’, merkt Isis op. ‘En het onderwijs helpt ook niet altijd. Verplichte leeslijsten met weinig keuzevrijheid doden het leesplezier.’
Toch zijn er ook voor tieners volop kansen. Jongeren halen hun boekentips vandaag van influencers of via TikTok – de populaire nevensectie ‘BookTok’ – en duiken in graphic novels of grijpen naar Engelstalige boeken doordat er een serie van is gemaakt. Helemaal prima, vindt Isis. ‘Als dat werkt, waarom zouden we het dan niet aanmoedigen? Het maakt niet uit wát ze lezen, als ze maar lézen.’
Wel plaatst ze een kanttekening bij schermgebruik. ‘Een tablet of smartphone zal nog vaak aanlokkelijker zijn. Schermtijd beperken helpt, zeker bij jonge kinderen.’ Maar technologie hoeft volgens haar geen vijand te zijn van lezen. ‘E-readers of luisterboeken kunnen net een opstapje zijn naar meer leesplezier. Maar de échte leeservaring? Die beleef je nog altijd voornamelijk met een écht boek in je handen.’
Elk kind is anders
Hoeveel moeite je er ook in steekt, soms blijkt je kind gewoon geen boekenliefhebber. En dat kan best confronterend zijn. ‘Soms heb je de pech dat je zelf een fervente leesmoeder bent, zoals ik, maar heb je geen boekenkind’, zegt Isis met een glimlach. ‘Hoe hard ik het ook probeer: mijn zoon leest niet graag.’
Toch gelooft ze rotsvast in het belang van leesbevordering en houdt ze vol. ‘Mijn zoon houdt misschien niet van fictie, maar bijvoorbeeld wel van weetjesboeken. En dat is ook helemaal oké. Zolang hij maar leest.’
Boekentips
Op zoek naar boeken die écht aanslaan bij kinderen? Isis deelt haar favoriete reeksen.
Voor beginnende lezers:
- Tijgerlezen — Deze reeks is speciaal ontwikkeld voor kinderen die nog wat moeite hebben met lezen. De verhalen zijn leuk én technisch haalbaar.
- BAM! — Toegankelijke boeken met veel aandacht voor leesplezier.
Voor visuele en speelse lezers:
Bob Popcorn — Grappige boeken waarin tekst en beeld elkaar afwisselen. Ideaal voor jonge lezers die nog niet meteen in dikke boeken willen duiken.
Voor voorlezen én zelf lezen:
Rip en Rouw — Een knotsgekke reeks met figuren als Juffrouw Spinnenwiel en Bakker Doodbrood. Heerlijk om voor te lezen met stemmetjes. En ook geschikt om zelf te lezen dankzij de herkenbare figuren, vaste structuur en humor.
Klassiekers die altijd scoren:
- De Waanzinnige Boomhut
- Het Leven van een Loser
- Weerwolfje
Deze reeksen hebben een vaste plek in heel wat boekentassen – en met reden.
Als lid van de Gezinsbond geniet je van 5% spaarkorting bij Standaard Boekhandel.
De Gezinsbond is partner van het Leesoffensief, dat zo veel mogelijk Vlamingen wil mobiliseren om te lezen, voor te lezen of samen te lezen.
Foto's: Kristof Ghyselinck
