Kinderboekenschrijver en oma Sylvia Vanden Heede: ‘Ik ben geen typische oma, maar ik ben ook nooit typisch iets geweest’

Wie is Sylvia Vanden Heede?

• Geboren in 1961 in Zwevegem.
• Een van de bekendste Vlaamse kinderboekenschrijvers. Debuteerde in 1987 en verwierf grote bekendheid met de reeks ‘Vos en Haas’, geïllustreerd door Thé Tjong-Khing.
• Haar boeken zijn in meerdere talen vertaald en meermaals bekroond, onder andere met de Zilveren Griffel.
• Oma van acht kleinkinderen.

Bijzondere dynamiek

‘Ik heb acht kleinkinderen. Mijn oudste dochter heeft twee kinderen en woont in Bilzen, Limburg. Helemaal aan de andere kant van het land, want ik woon in Brugge. Mijn tweede dochter heeft vier kinderen en woont in het Nederlandse Bergen op Zoom. Mijn derde leeft met haar twee kinderen in Cork, Ierland. En mijn zoon van achttien woont nog thuis. Ik ben heel trots en blij dat ik kleinkinderen heb, maar door de afstand zie ik hen minder vaak dan ik zou willen.’

Hoe voelde het om grootouder te worden?

Sylvia Vanden Heede: ‘Heel speciaal, maar het was ook een beetje ongewoon. Twee jaar voor ik oma werd, was ik zelf nog voor de vierde keer moeder geworden. De oudste twee kleinkinderen, die toen nog in Melle woonden, zijn nu zestien en veertien. In het begin gaf dat een bijzondere dynamiek. Doordat ik zelf nog een klein kindje thuis had, kon ik niet meteen de oma zijn die ik graag wilde zijn. Babysitten of inspringen als er eentje ziek was, zat er vaak niet in. Dat was soms lastig, en misschien ook niet wat hun ouders toen verwacht hadden.

Nu de oudsten tieners zijn, vind ik het wel heerlijk dat we diepere gesprekken kunnen voeren. Mijn kleinzoon is net als ik erg geïnteresseerd in onze familiegeschiedenis. Hij vraagt me geregeld naar verhalen over mijn ouders en grootouders. Dat doet me veel plezier, want mijn vader deed vroeger precies hetzelfde bij mij.’

Welke band had je met je eigen grootouders?

Sylvia Vanden Heede: ‘Ik ben geboren in Zwevegem, in Zuid-West-Vlaanderen, maar mijn moeder kwam uit Mesen, in de Westhoek. Misschien komt daar mijn fascinatie voor de Eerste Wereldoorlog vandaan; die tragiek spreekt me erg aan. De moeder van mijn moeder stierf toen zij dertien maanden oud was. Haar vader hertrouwde, maar met die stiefmoeder boterde het niet. We gingen er dus niet vaak op bezoek. Mijn grootvader herinner ik me vooral als een soort uitgeknipt silhouet in het raam van een klein, donker huis. Er was een typische voorkamer waar niemand ooit kwam en waar het altijd ijskoud was. Het toilet stond buiten, met een houten plank.

Langs vaders kant waren er mémé en pépé. Zij woonden vlakbij, en met hen had ik een betere band. Toch waren het niet de “warme” grootouders zoals we die nu kennen. In de zomer logeerde ik er soms met mijn broer – we waren thuis met acht kinderen – maar we moesten wel ons plan trekken. Speelgoed was er amper. Ik herinner me wel dat mémé soms goedkope plastic poppetjes voor me kocht. Daar stond “made in Hongkong” op. Toen ik mijn moeder vroeg wat “een made” was, schrok ik me een ongeluk. (lacht)

Mijn pépé was brugwachter, dus woonden ze in een brugwachtershuis aan de vaart. We konden er te voet naartoe, en in de winter waagden we het zelfs eens om met de slee over het bevroren water te gaan. Met Nieuwjaar kregen we er taart met crème au beurre en slagroom, iets wat we thuis nooit aten. Mémé gaf ons ook krentenbrood, waarna pépé ons plagend vertelde dat er vliegen in zaten. Thuis heb ik nog veel van hun spullen: mijn eetkamerstoelen bijvoorbeeld, die zelfs nog van mijn overgrootouders waren geweest. Aan de muur hangt ook een kastje van pépé, dat ik wel grondig heb moeten schoonmaken... hij was namelijk een verstokte roker.’

Ik heb er ook altijd van gedroomd dat al mijn kleinkinderen één keer per maand zouden komen eten, allemaal samen aan mijn grote houten eettafel. Maar dat is helaas vrijwel onmogelijk. Ze kunnen niet zomaar even binnenspringen, ik kan ze niet van school halen of een weekje laten logeren zonder hun ouders. Dat vind ik jammer. Ik was graag het soort grootouder geweest dat mijn ouders konden zijn: opvang op woensdagnamiddag, helpen met huiswerk... Gewoon die kleine dingen. Maar ze zijn allemaal gelukkig, en dat is uiteindelijk het belangrijkste.

Ons gezin heeft sowieso een bijzondere dynamiek: mijn zoon is de nonkel van mijn kleinkinderen, terwijl hij maar twee jaar scheelt met de oudste. De generaties lopen bij ons dus door elkaar, maar dat maakt het juist gezellig. Bij mijn ouders was het trouwens net zo: mijn jongste zus was zes toen ik mijn eerste kind kreeg. Mijn dochters groeiden dus op met tantes die meer aanvoelden als nichtjes.

In de beginjaren van het grootouderschap kon ik die rol niet ten volle opnemen, maar intussen wel. Mijn kleinkinderen doen steeds vaker een beroep op mij, en dat vind ik fijn. Ze vragen me bijvoorbeeld om verhalen over vroeger te vertellen en komen hier graag over de vloer. Mijn kinderen zeggen vaak dat ze veel van mij hebben meegekregen, zoals hun artistieke en muzikale aanleg.’

Probeer je hen dat ook bewust mee te geven?

Sylvia Vanden Heede: ‘Zeker, net als mijn liefde voor boeken. De meeste van mijn kleinkinderen zijn fervente lezers. Mijn dochter in Ierland stuurde me onlangs een berichtje dat ze om zes uur ’s ochtends in een hotelkamer werd gewekt door het omslaan van een bladzijde: mijn kleindochter was toen al aan het lezen. 

Een andere kleindochter vond het geweldig om in de klas te vertellen dat ik de schrijver ben van ‘Vos en Haas’. Ze kennen mijn werk natuurlijk, al dwepen ze er niet per se mee. Toch doet het me iets als ik hen een van mijn boeken zie lezen, of als ze naar de verfilming van ‘Vos en Haas’ gaan kijken – zelfs in een Ierse bioscoop! Soms dringt pas op zulke momenten tot hen door wat hun oma eigenlijk doet. Eén kleindochter ging eens snuffelen in mijn schrijfkamer en was onder de indruk van al mijn boeken en prijzen: “Oma, jij bent eigenlijk beroemd?”’ (lacht)

Vormen je kleinkinderen ook een bron van inspiratie voor je werk?

Sylvia Vanden Heede: ‘Eigenlijk niet, net zoals mijn kinderen dat ook niet waren. Ik heb gewoon altijd al een levendige fantasie gehad. (lacht) Mijn grootste inspiratiebron is mijn eigen kindertijd. Ik kan me nog altijd goed in kinderen verplaatsen, net als in dieren. Ik probeer de wereld door hun ogen te bekijken.’

Geen koekjes, wel boeken

Wat voor grootmoeder ben je?

Sylvia Vanden Heede: ‘Ik ben geen typische oma, maar ik ben eigenlijk ook nooit typisch iets geweest. (lacht) Toen mijn oudste kleinkinderen geboren werden, had mijn schoonzoon een heel andere oma verwacht. Doordat ik toen zelf nog een jong kind in huis had, kon ik daar niet aan voldoen.

Bovendien ben ik sowieso niet de typische koekjesbakkende, knutselende oma. Ik heb mijn draai gevonden door te doen waar ik wél goed in ben: lezen, verhalen vertellen, mijn liefde voor dieren doorgeven. Als een van de kleinkinderen een gewond vogeltje vindt, ben ik de eerste die ze bellen.’

Ben je een andere grootouder dan je als ouder was?

Sylvia Vanden Heede: ‘Ja, dat denk ik wel. Maar ik was bij mijn jongste kind ook al een andere ouder dan bij mijn oudste. Je evolueert als mens, en ook de wereld verandert. Eén valkuil heb ik geleerd te vermijden: ik hoef mijn kleinkinderen niet zelf op te voeden. Mijn opvoedingsstijl mag ik niet opdringen. In het begin deed ik dat soms toch, met de beste bedoelingen, tot ik me op een dag realiseerde hoe vervelend ik het zelf vond als mijn moeder dat deed. Sindsdien let ik erop niet te kritisch te zijn. Ik wil vooral een brug vormen tussen de ouders en hun kinderen. Bij een conflict zou ik me bijvoorbeeld nooit zomaar aan de kant van de kleinkinderen scharen. Ik vind het belangrijk dat ze respect voor hun ouders hebben.

Graag zien is vooral durven loslaten. Ik probeer te vertrouwen op mijn opvoeding. Ik heb mijn kinderen een stevige basis meegegeven waarin ik geloof. Natuurlijk heb ik het niet perfect gedaan – elk kind weet dat. We denken allemaal dat we het anders gaan doen dan onze ouders, maar uiteindelijk maken we gewoon andere fouten. Nu vertrouw ik erop dat mijn kinderen het goed doen. En ik vertrouw op het leven dat God mij gegeven heeft.’

Wat vind je het mooiste aan grootouder zijn?

Sylvia Vanden Heede: ‘Dat ik hen niet hoef op te voeden. (lacht) Of ze gezond eten of op tijd naar bed gaan, dat laat ik helemaal los. Ik ben vooral dankbaar dat ik vanaf de zijlijn mag meehelpen om hen te laten opgroeien tot mooie volwassenen. Ik kan hen zonder schroom laten zien hoe trots ik op hen ben, hoeveel ik van hen hou en hoe knap ik het vind dat ze mooie jonge mensen aan het worden zijn.’

Foto's: Kristof Ghyselinck