Waarom blijven voorlezen aan prille lezers zo belangrijk is

Blijven voorlezen aan prille lezers

Zodra kinderen in het eerste leerjaar leren lezen, leggen veel ouders de voorleesboeken opzij. Want lezen, dat kunnen ze nu toch zelf? En geloof me, ik snap het. Hoe leuk ik het ook vind om een 2,5-jarig boekenkindje te hebben, na de honderdste keer Wilma Wonder voorlezen heb ik mezelf ook al betrapt op een verlangende blik vooruit, naar het moment dat ze het lekker zélf kan. Maar prille lezertjes alleen op pad sturen in de boekenkast is geen goed idee, zegt Geertje Bluekens van Iedereen Leest. ‘Voorlezen blijft ook voor hen van groot belang. Het ondersteunt niet alleen hun taal- en leesontwikkeling, maar ook hun leesplezier.’

Veel boeken voor eerste lezers zijn immers heel eenvoudig opgebouwd: korte woordjes, simpele zinnen, grote letters en een rechtlijnig verhaaltje. ‘Ze zijn vooral gericht op de technische leesvaardigheid onder de knie krijgen, maar zijn daardoor vaak inhoudelijk armer dan de prenten- en voorleesboeken die de kleuters gewend zijn’, legt Bluekens uit.

‘Voorleesboeken bieden een veel rijkere taal, complexere zinnen, uitdagende woordenschat en gelaagde verhaallijnen. Zelfs in de illustraties gebeurt er meestal van alles: er lopen extra verhaallijntjes of er zijn grappige details die kinderen prikkelen. Juist die rijke taal en woordenschat hebben ze nodig om teksten te begrijpen en kennis te verwerven.’

Samen lezen houdt het leuk

Lezen is hard werken voor een zesjarige, legt Bluekens uit. ‘Vergelijk het met een computer die meerdere zware programma’s tegelijk draait: hun werkgeheugen draait overuren. Neem het woord maan: eerst moeten kinderen de letters m, aa en n herkennen, dan de klanken samenvoegen (m-aa-n), vervolgens de betekenis begrijpen en die in de zin plaatsen. En dat alles moet ook nog in de verhaallijn passen. Dat is enorm veel tegelijk.’

Bij voorlezen valt dat hele ontcijferproces weg, waardoor kinderen zich volledig op de inhoud kunnen richten en zich in een verhaal kunnen verliezen. Het levert zo andere voordelen op. ‘Als je samen met je kind boeken uitkiest om voor te lezen, hoef je geen rekening te houden met de technische leesvaardigheid. Via voorleesboeken krijgen kinderen daarom een veel rijkere taal, meer woordenschat en inzicht in verhalen mee.’

Ze vergelijkt het met leren autorijden: ‘In het begin ben je druk met schakelen, sturen en spiegels checken. Pas als dat bijna automatisch gaat, heb je ruimte om ook op de gps te kijken, mee te zingen met de radio of een gesprek te voeren met de achterbank. Zo is het ook met lezen.’

Voorlezen en zelf lezen hoeven elkaar dus niet te vervangen, maar vullen elkaar aan. En dat kan zelfs in één boekmoment, tipt Bluekens. ‘Lees samen: wissel stukjes tekst af of neem als ouder de moeilijke woorden, terwijl je kind de rest leest. Je kunt een boek ook eerst een keer voorlezen, het daarna samen lezen en ten slotte je kind alleen laten lezen. Kinderen herkennen het verhaal en bepaalde woorden dan al, waardoor het zelf lezen minder van hun werkgeheugen vraagt. Die methode wordt ook vaak op school toegepast. En samen lezen is ook veel gezelliger.’

Leesplezier bevorderen

Lezen leer je vooral door het veel te doen. En daarvoor is leesplezier essentieel. ‘Ook daarom mag je voorlezen aan prille lezers nog niet laten vallen. Alles wordt leuker als je het met mama, papa, oma of opa doet, ook lezen’, zegt Bluekens. ‘Nog een tip is om boeken te kiezen die passen bij hun interesses: houdt je kind van auto’s, zoek dan een boek dat daarbij aansluit, ook al is het technisch wat moeilijker. Samen lezen maakt veel mogelijk.’

Variatie is een andere sleutel tot plezier. Wissel verhalen af met gedichten, informatieve boekjes of moppenbundels. Maak van bezoekjes aan de bib gezellige momenten waarbij jullie samen boeken uitkiezen. En vergeet ook de illustraties niet! ‘Vroeger werd gezegd dat kinderen daar niet te veel op mochten letten, omdat het zou afleiden. Maar het tegendeel is waar: illustraties ondersteunen de tekst en maken moeilijke woorden duidelijker.’

Haar belangrijkste tip? Zorg vooral dat er boeken in huis rondslingeren. ‘Leg ze letterlijk overal: op tafel, in de zetel, op het nachtkastje. Dan grijpen kinderen er sneller naar. Het is net als thuiskomen met honger: je pakt sneller de zak chips die voor je neus ligt dan de appel die je nog moet zoeken en schillen.’

​​En in een tijdperk vol digitale afleiding is dat misschien wel belangrijker dan ooit. ‘Op sociale media is alles kort, snel en flitsend. Dat is fastfood voor je hersenen’, zegt Bluekens. ‘Lezen is een driegangenmenu: het vraagt meer tijd en concentratie, maar je leert verbanden leggen, kritisch nadenken en achtergronden begrijpen. Die diepere leesvaardigheden bouw je enkel op door veel te lezen. Hoe meer kennis je zelf bezit, hoe sneller je ook door fake news heen kan prikken.’

Als lezen moeilijk gaat

Helaas vliegt niet elk kind vlotjes door die eerste boeken. Soms resulteert het zelfs in huilen boven de tafel. ‘Maar dan helpt het niet om steeds eenvoudigere boekjes te kiezen’, waarschuwt Geertje Bluekens. ‘Die sluiten vaak niet meer aan bij hun leefwereld. Een twaalfjarige is niet meer geïnteresseerd in boekjes voor een zevenjarige. Samen lezen is dan de redding. Zo kun je inhoudelijk wél uitdagende boeken kiezen die ze interesseren.’

Zeker bij een moeilijk leesproces is het van belang om in te zetten op gezelligheid en samen lezen, benadrukt ze. Maak er een fijn momentje van, in een knusse leeshoek in huis of in de bibliotheek. Warme chocolademelk of een koekje kunnen ook wonderen doen.

Heel wat kinderen zijn fan van strips of moppenboeken. Als die je kind aanzetten tot (meer) lezen, hoef je ze niet te verbannen uit je boekenkast. ‘Maar weet dat die vaak inhoudelijk beperkter zijn en minder inzetten op de diepere leesvaardigheid. Gelukkig zijn er ook soms strips die hier wel aan tegemoet proberen te komen. Zet dus niet alléén in op strips. Zorg altijd voor een breed leesaanbod.’

Wanneer het lezen thuis écht niet lukt, raadt Bluekens aan om de school te betrekken: ‘Zeg eerlijk: het lukt niet, we doen ons best, maar het wordt een strijd. Hoe kunnen we dit samen oplossen? Ouders moeten vooral ook een fijne en gezellige ouder kunnen blijven, in plaats van leerkracht te spelen.’

En de AVI-niveaus?

Ook de welbekende AVI-niveaus verdienen nuance. ‘AVI-niveaus kunnen zinvol zijn. Ze ondersteunen je bij het kiezen van boeken die passen bij het technisch leesniveau van je kind. Maar kies vooral boeken die je kind boeien. Kan je kind nog niet alles zelf lezen in het boek, lees dan stukjes samen of lees voor. Zo vermijd je dat zelf lezen frustrerend wordt en dat je kind afhaakt.’

Of je kind nu een vlotte lezer is of worstelt met letters: blijven voorlezen aan prille lezers blijft de sleutel. Het verrijkt hun woordenschat, vergroot hun tekstbegrip en - misschien wel het allerbelangrijkst - het houdt het lezen leuk. Geertje Bluekens besluit: ‘Lezen leer je vooral door het te doen. En hoe meer plezier kinderen eraan beleven, hoe meer ze blijven lezen. Voorlezen is daarbij het fundament: het geeft kinderen de taal, de verhalen en de motivatie om zelf verder te willen lezen.’