Corona heeft de pijnpunten in de publieke ruimte blootgelegd. We hebben een groot tekort aan kindvriendelijke plekken in de buurten waar gezinnen wonen. Maar inspanningen om de ruimte anders in te kleuren, spitsen zich vooral toe op het verplaatsingsgebruik door actieve weggebruikers. We toetsen onze kindnorm in ruimte aan hoe sommige steden en gemeenten hun openbaar domein hertekenen.
Plaats maken
‘Een grootstad als Berlijn heeft bijvoorbeeld enkele straten omgevormd tot wandelboulevards’, vertelt Pieter Ledeganck van de Gezinsbond. ‘Ook in New York is die evolutie merkbaar.
Brussel heeft dan weer corona aangegrepen om van de hele vijfhoek een tijdelijk woonerf te maken. Ook al werden de hoofdassen nadien weer gewoon zone 30, het nieuwe fietspad in de Wetstraat mag een volledige rijstrook blijven innemen.
In die maatregelen speelt zeker het positieve effect op het leefmilieu mee. Maar de achterliggende idee om die ingreep te doen, is de evolutie naar meer telewerk.’
Nederland gidsland
‘Of die aanpak altijd de beste keuze is, dat valt nog af te wachten. Nederland voert daar al langer een samenhangend beleid rond. Daar lopen ze op dat vlak jaren vooruit op ons’, weet Pieter.
‘Onze noorderburen kiezen er meestal gewoon voor om verschillende vervoersmiddelen te scheiden. Zo vermijden ze gemengde verkeersstromen. Steden als Utrecht en Amsterdam zijn daar mooie voorbeelden van. Ze leiden de auto om en leggen door het stadscentrum vrijliggende fietstrajecten aan.’
En de kinderen?
De impact van corona en de plaats van de actieve weggebruiker vormen één iets. Maar wordt er ook werk gemaakt van openbare ruimte voor kinderen en jongeren?
‘We zien dat onze beleidsmakers lessen geleerd hebben uit de fouten van de eerste golf. Herinner je je dat toen de speelpleintjes gesloten werden, je zelfs niet meer op een bankje in het park mocht zitten? Dat gebeurde natuurlijk vanuit een paniekreactie. Op dat moment wist niemand wat er op ons afkwam.
Een uitdagende, prikkelende leefomgeving heeft zowel lichamelijk als mentaal een positieve impact.
~ Pieter Ledeganck , beleidsmedewerker
Maar net door die ingrijpende maatregelen zagen heel wat steden en gemeenten in dat de openbare ruimte voor kinderen en jongeren tekortschiet: ze hebben vaak geen plek in de buurt om buiten te spelen.
In de meeste wijken is er nog wel een speeltuintje, en een pleintje om te voetballen, basketten of skaten. Maar vaak houdt het daarmee op. De speelmogelijkheden moeten veel diverser worden.’
Ruimte voor elk kind
Het kindgerichte beleid rond openbare ruimte in de Oost-Vlaamse gemeente Temse biedt wat dat betreft veel inspiratie.
‘Dat klopt, maar vaak beperken die inspanningen van lokale besturen zich tot eenmalige acties’, nuanceert Pieter. ‘Met een kindnorm in ruimte leggen we ook de nadruk op hoe verschillend kinderen en jongeren zijn, en welke invloed dat kan hebben op de invulling van de publieke ruimte.
Het ene kind wil zich uitleven, terwijl het andere misschien vooral behoefte heeft aan een rustig of creatief plekje. In een onderzoek over meisjes in de publieke ruimte toont Kind en Samenleving met concrete voorbeelden aan hoe een gemeente of stad met die diversiteit aan de slag kan gaan.’
Run free
‘Het is vooral belangrijk om het spannend, uitdagend en gevarieerd te houden voor kinderen. Ik kan ervan meespreken hoe saai mijn kinderen het in de coronatijd vonden om telkens weer datzelfde blokje om te wandelen … Zie maar hoe populair tegenwoordig freerunning is, waarbij jongeren kruipend en tuimelend in de stad een parcours volgen.
Dat sluit trouwens aan bij het pleidooi voor risicovol spel, ook een element uit onze kindnorm in ruimte. Voor alle duidelijkheid: daarmee bedoelen we de kansen die we elk kind moeten geven om binnen zijn mogelijkheden – met vallen en opstaan – uitdagingen aan te gaan en grenzen te verleggen.’
Coronalessen
Kunnen we stellen dat corona de noodzaak aan openbare ruimte voor kinderen en jongeren meer dan ooit heeft verscherpt?
‘Zo mag je het wel stellen’, zegt Pieter. ‘Een uitdagende, prikkelende leefomgeving heeft zowel een positieve impact op hun lichamelijke als hun mentale gezondheid. Een kindgerichte publieke ruimte stimuleert creatief spel en interactie tussen generaties, en heeft tot gevolg dat kinderen en jongeren zich veilig kunnen verplaatsen.’
Kindnorm in ruimte
Gezinsbond ijvert al jarenlang voor de kindnorm: bij elke maatregel die ook kinderen aanbelangt, moeten beleidsmakers rekening houden met wat een kind nodig heeft en maximaal aankan. Alleen zo kan elk kind gelijke kansen krijgen om gezond op te groeien in een veilige omgeving.
Daarvoor is een set van maatregelen nodig op heel wat maatschappelijke domeinen, zoals verkeer, voeding, milieu en gezondheid, reclame, onderwijs, kinderopvang en klimaat. En dus ook in de openbare ruimte.
Het voorzorgsprincipe speelt daarin ook een belangrijke rol. Dat is in een notendop de kernboodschap van de kindnorm, die de Gezinsbond sinds 2010 bepleit. En wat goed is voor onze kinderen, de meest kwetsbare groep, komt de hele samenleving ten goede.
Verover De Ruimte
Ben je ook trots op jouw stad of gemeente, maar zou je in de buurt toch graag iets meer plaats krijgen om veilig te fietsen, wandelen, spelen of sporten? Droom je van een plekje dicht bij huis waar je even op adem kan komen? Of vind je dat jouw straat of buurt iets groener en minder grijs kan?
Daarom lanceerde de alliantie Verover De Ruimte een oproep aan de Vlaamse bevolking: verover mee de ruimte! Benieuwd naar de resultaten?
Verover de Ruimte is een initiatief van een unieke, brede alliantie van onder meer middenveldorganisaties, socioculturele verenigingen en (lokale) actiegroepen. Ook de Gezinsbond maakt hiervan deel uit.
