Ouder zijn is meer dan een voltijdse job, zeker als je er alleen voor staat. Alleenstaande ouders staan vaak voor grote uitdagingen: financiële druk, een extra moeilijke balans tussen gezin en werk, een beperkter netwerk… Ook voor deze gezinnen staat de Gezinsbond op de barricade. Zowel de federale als de Vlaams regering moet werk maken van een betere ondersteuning.
Eén op de vier is alleenstaande ouder
In Vlaanderen is momenteel één op de vier gezinnen met inwonende kinderen een eenoudergezin. In Brussel ligt het aantal eenoudergezinnen nog hoger. In vier op de vijf gevallen wonen de kinderen bij de moeder.
Eenoudergezinnen zijn financieel kwetsbaar. Meer dan een op de drie alleenstaande ouders heeft het moeilijk om elke dag de eindjes aan elkaar te knopen. Ze kunnen zich minder vakantie permitteren, ze huren vaker…
Ook de combinatie van gezin en werk is extra pittig, en vaak heeft een alleenstaande ouder een beperkter netwerk. Probeer het maar eens: rondkomen met één inkomen én de dagelijkse ratrace van gezin en werk doorstaan. Een alleenstaande ouder combineert in feite drie banen: de zorg voor het inkomen, de opvoeding van de kinderen en het huishouden. Veel tijd voor het opbouwen van een netwerk dat je kan bijstaan, blijft er niet over.
Financiële ondersteuning = een recht
De federale regering neemt zich voor om alleenstaande ouders extra te ondersteunen, maar het regeerakkoord gaat niet dieper in op hoe ze dat zal doen. De Gezinsbond is erg benieuwd welke maatregelen de regering wil treffen.
Voor ons is het duidelijk: er zijn uiteenlopende maatregelen nodig om eenoudergezinnen de ondersteuning te bieden die zij nodig hebben.
Uit de Gezinsbarometer blijkt dat 62% van de alleenstaande ouders ontevreden is met de eigen financiële situatie. Een op de twee geeft aan moeilijk rond te komen, en 30% heeft helemaal geen spaarreserve.
Automatisch het recht toekennen op de financiële steun die voorzien is, kan eenoudergezinnen al een stuk minder kwetsbaar maken. Maar ook op andere vlakken dringt de Gezinsbond aan op verbeteringen.
De Gezinsbond verwacht van de regeringen harde garanties op een gezinsvriendelijke arbeidsregeling.
Wat vraagt de Gezinsbond?
-
Versterk de Dienst voor Alimentatievorderingen
De Dienst voor Alimentatievorderingen (DAVO) van de Federale Overheidsdienst Financiën is een vangnet wanneer de onderhoudsplichtige partner of ouder het onderhoudsgeld onregelmatig of niet betaalt.
De toegang tot dat onderhoudsgeld moet eenvoudiger en automatisch. Het huidige maximumbedrag van 175 euro per maand per kind voor de toegekende voorschotten moet bovendien opgetrokken worden.
-
Behoud de aftrekbaarheid van onderhoudsgeld op 80%
Het regeerakkoord voorziet dat de fiscale aftrek van het alimentatiegeld daalt van 80 naar 50 procent. Die maatregel dreigt grote financiële gevolgen te hebben voor alleenstaande ouders.
Als er 30% van de belastingsvermindering af gaat, zullen veel ouders die onderhoudsgeld betalen naar de rechtbank trekken om het bedrag dat ze maandelijks moeten betalen te laten verlagen. En laat dat alimentatiegeld net heel belangrijk zijn voor de ontvangende ouders. Vaak zijn dit alleenstaande ouders, meestal moeders. De Gezinsbond vraagt dan ook om de wijziging niet door te voeren voor bestaande regelingen.
-
Behoud overlevingspensioen en echtscheidingspensioen
Werk je deeltijds of blijf je thuis bij de kinderen, dan wordt het financieel moeilijk wanneer je er alleen voor komt te staan, bijvoorbeeld na een overlijden of scheiding. Ook als gepensioneerde betaal je het gelag. Het federale regeerakkoord voorziet om het overlevingspensioen en echtscheidingspensioen te beperken of af te schaffen, iets waar de Gezinsbond zich tegen verzet.
Beide zijn financiële vangnetten waar vooral vrouwen die grotendeels de zorg voor hun gezin of hulpbehoevende familieleden hebben opgenomen en daardoor geen volledige loopbaan hebben, op kunnen terugvallen als ze alleen komen te staan. De afschaffing ervan zal heel wat vrouwen in armoede storten na hun pensioen of al eerder, als ze vroeg weduwe worden.
-
Zorg voor een betere combinatie gezin en werk
Met het nieuwe familiekrediet wil de federale regering het ouderschapsverlof vereenvoudigen. Het is een rugzakje met alle verloven bestemd voor de zorg van een kind. Het gezin beslist zelf hoe die verloven onderling verdeeld worden.
De federale regering belooft dat alleenstaande ouders recht krijgen op het volledige pakket aan familiekrediet. Een deel van het verlof zou ook opgenomen kunnen worden door andere personen, grootouders bijvoorbeeld.
Voor alleenstaande ouders is dit een mooie maatregel. Voorlopig kennen we nog geen details, maar we volgen de uitwerking hiervan nauwgezet op.
Wij verwachten harde garanties op een gezinsvriendelijke arbeidsregeling, ook voor alleenstaande ouders die op zoek zijn naar werk en bepaalde jobs niet kunnen aannemen door hun gezinssituatie. Hen daarvoor sanctioneren is uit den boze. Alleenstaande ouders kunnen niet dezelfde flexibiliteit aan de dag leggen als tweeoudergezinnen. Dat zou een evidentie moeten zijn.
In de kinderopvang aan tarief volgens inkomen moet de Vlaamse overheid de voorrang voor alleenstaande ouders opnieuw invoeren. Die voorrang is in april vorig jaar afgeschaft, maar die is voor velen van hen broodnodig. Als er één groep is die niet of weinig op anderen kan leunen voor opvang én die een lager gezinsinkomen heeft, dan zijn zij het wel.
-
Investeer in betaalbaar wonen en energie
Verhuurders mogen nagaan of kandidaat-huurders de huur kunnen betalen. Maar wanneer verdient iemand met één enkel inkomen ook echt te weinig?
In de praktijk krijgen alleenstaande vrouwen met kinderen minder kansen op de huurmarkt. Dat is discriminatie op basis van gezinssamenstelling. De minister van wonen erkent deze discriminatie, en wil het bestaande actieplan evalueren. Het is een eerste, kleine stap.
We verwachten dat de Vlaamse regering ook volop inzet op meer sociale huisvesting en een betere huurondersteuning. De private huurmarkt is op dit moment voor veel alleenstaande ouders geen — of een te dure — oplossing.
Volgens de Barometer Energiearmoede (uitgave 2024, cijfers 2022) zijn eenoudergezinnen ook bovenmatig kwetsbaar voor energiearmoede: één op drie krijgt te maken met een vorm van energiearmoede, tegenover minder dan één op tien koppels met kinderen.
De Vlaamse minister van energie werkt aan een Energiearmoedeplan 2030. Dat moet vooral de energie-efficiëntie van woningen sterk verhogen. Maar zolang eenoudergezinnen gediscrimineerd worden op de woningmarkt is dat voor hen geen doelgerichte oplossing. We vragen dan ook concrete maatregelen om eenoudergezinnen beter te beschermen tegen hoge energiefacturen. Het toekennen van een betaalbare basishoeveelheid energie kan een eerste oplossing zijn.
-
Zorg voor laagdrempelige infopunten
Met een driedubbele dagtaak hebben alleenstaande ouders weinig tijd. Voor alle gezinnen, maar zeker voor hen, vraagt de Gezinsbond dat informatie en steun laagdrempelig wordt aangeboden, en op één plek wordt gebundeld. Dit moet worden georganiseerd zo dicht mogelijk bij de leefwereld van de gezinnen, in wijken en buurten, met bijzondere aandacht voor zeer kwetsbare gezinssituaties.
De nood aan meer steun op één plek weerklonk ook in het Gezinskabinet, waarin we vorig jaar met gezinnen werkten rond de vraag hoe zij beter ondersteund zouden kunnen worden.
Vanuit de Gezinsbond zetten we zelf sterk in op ontmoeting en verbinding in de buurt. Want dat is de beste steun die we elkaar kunnen bieden.
